آشکارسازی تغییرات الگوی مکانی رودخانۀ هیرمند و تحلیل مورفولوژیکی آن

Authors

محمد شریفی کیا

دانشگاه تربیت مدرس نعمت مال امیری

دانشگاه تربیت مدرس

abstract

هیرمند نام رودخانه ای حیات‎آفرین برای یکی از کانون های جمعیتی در گوشۀ شرقی کشور است که در منتهی الیه خود بخشی از مرز مشترک ایران و افغانستان را به طول 30 کیلومتر تشکیل می دهد. خشکسالی های پیاپی و زیرساخت های خاص مورفولوژیکی، بستر مناسبی برای تغییرپذیری در الگوی هندسی و استقرار فضایی مجرا و مسیر اصلی این رودخانه فراهم کرده است. درک و استخراج این تغییرات و معرفی ویژگی های مورفولوژیک آن، به‎سبب فراهم‎آوری تغییر در حدود مرزی و چالش در الگوی بهره‎برداری مشترک از آب آن، موضوع مهم و مورد توجه پژوهش حاضر است. برای این امر، الگوی تغییرات مکانی رودخانه در نیم قرن گذشته (1344-1390)، از طریق تحلیل تصاویر سنجش از دوری دو زمانه مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، طول رودخانه با توجه به الگوی امروزی آن به 13 مقطع فضایی تقسیم و تغییرات هندسی رودخانه برپایۀ نقشه‎های بُرداری مستخرج از تصاویر مقدم و مؤخر در هر یک از این مقاطع، به‎طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها بیانگر رخداد تغییر در الگوی هندسی اغلب بخش های رودخانه است؛ به‎طوری که در تمامی مقاطع مورد بررسی، محور رودخانه تغییرپذیری بین حداقل 5 تا حداکثر 31 درجه را تحمل کرده است. تغییر در الگوی فضایی رودخانه نیز به‎دنبال تغییر در الگوی هندسی آن شکل گرفته، به‎طوری که سطح اشغال آن 5/31 درصد افزایش یافته و از رقم 9/1میلیون مترمربع در سال 1344، به بیش از 5/2 میلیون مترمربع در سال 1390 رسیده است . همچنین یافته های پژوهش نشان داد، به‎سبب تغییر در الگوی فضایی رودخانه، مقادیر مشخصی از اراضی کشور در نوار مرزی واگذار و به‎طور متقابل، از اراضی همسایه به خاک کشور الحاق شده است. یافته های پژوهش درخصوص عوامل ایجابی تغییر در الگوی فضایی و هندسی رودخانه، علاوه‎بر تأیید و تأکید بر عوامل ثابت محیطی، مسئلۀ خشکسالی های پی‎درپی و انسداد بستر توسط ماسه های انباشته شده (حاصل از عمل باد) را عامل محوری و مؤثر این تغییرات می داند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تحلیل عوامل مورفولوژیکی در تغییرات الگوی مکانی، فضایی رودخانه الوند

الوند نام رودخانه­ای حیات آفرین در گوشه­ غربی کشور است که در منتهی الیه خود بخشی از مرز ایران را به طول27 کیلومتر تشکیل می­دهد. خشک‌سالی­ های اخیر و زیرساخت­های خاص مورفولوژیکی، بستر مناسبی را برای تغییرپذیری در الگوی هندسی و استقرار فضایی مجزا فراهم کرده ­است. درک و استخراج این تغییرات و عوامل تاثیرگذار مورفولوژیک آن موضوع مهم و مورد توجه پژوهش حاضر است. برای این امر، الگوی تغییرات مکانی رودخا...

full text

بررسی تحولات مورفولوژیکی الگوی رودخانۀ آزادرود با استفاده از شاخص‌های هندسی

تغییرات الگوی رودخانه یکی از مهم‌ترین مسائل مهندسی رودخانه است که بر فعالیت‌ها و سازه‌های عمرانی حاشیۀ رودخانه‌ تأثیر می‌گذارد. مطالعۀ تغییرات مورفولوژیکی کانال‌های رودخانه‌ای به‌منظور یافتن راهکارهای کنترلی مناسب برای حل مشکلات دینامیکی این نواحی اهمیت دارد. هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی تحولات مورفولوژیکی و الگوی رودخانه‌ای آزادرود از راه شاخص‌های هندسی و تصاویر ماهواره‌ای است؛ برای دستیابی به ای...

full text

تحلیل روند تغییرات مورفولوژیکی الگوی آبراهه بابل رود از طریق نیمرخ‌های متساوی‌البعد (ترانسکت)

چکیده رودخانه­ ها سیستم ­هایی پویا بوده و مشخصه‌های فضایی­-زمانی آن­ها پیوسته در حال تغییر هستند. این تغییرات و جابه­ جایی مشکلاتی را برای کاربری­ های انسانی و اکولوژیکی در برداشته و بررسی این تغییرات از مباحث مهم ژئومورفولوژی رودخانه­ ای محسوب می­گردد. در این پژوهش، به بررسی تغییرات مورفولوژیک قسمتی از آبراهه بابل رود در طی بازه زمانی (1334-1393) و مکانی (از شهر بابل تا روستای کاردگرکلا به طول...

full text

تحلیل مورفولوژیکی مجرای رودخانۀ زرینه ‏رود با استفاده از مدل رزگن

در این پژوهش مورفولوژیِ مجرایِ رودخانة زرینه‏رود با استفاده از مدل ژئومورفولوژیکی رزگن بررسی می‏‌شود. این پژوهش متکی بر نقشه‏های توپوگرافی مقیاس 1:2000 و کارهای میدانی است. زرینه‏رود در بازه‏های بالادست سد نوروزلو عمدتاً از نوع C رزگن است. این رودخانه از پایین‏دست شهر محمودآباد تا پایاب سد انحرافی نوروزلو به نمونه‏ای مشخص از رودخانه‏های نوع C4 با بستر گراولی و مورفولوژی حوضچه- خیزآب تبدیل می‏شود. ...

full text

طبقه‌بندی مورفولوژیکی رودخانه قزل‌اوزن سفلی و روند تغییرات آن

 این پژوهش در زمینه مورفولوژی رودخانه قزل­اوزن سفلی حد فاصل سد استور تا سد منجیل در دو بازه سنگی و دشت­ سیلابی در پریود زمانی 37ساله  بر اساس نقشه­های توپوگرافی و عکس­های هوایی با بازدیدهای میدانی انجام شده است. نتایج نشان داد که رودخانه در بازه کوهستانی و دشتی با میزان ضریب پیچشی متوسط 1.46 و 1.22 به‌ترتیب در زمره رودخانه پیچان‌رودی و سینوسی دسته­بندی می­شود. در بازه دشتی در حد فاصل سد پاوه­رو...

full text

آشکارسازی تغییرات مورفولوژیکی بسترآجی چای در محدوده خواجه تا ونیار

چکیده اکثر سازه های آبی (سدها، پل ها و ایستگاه های پمپاژ)، و کاربری های (مسکونی، زراعی و مرتع) که بر روی رودخا نه ها و یا در حاشیه آن ها قراردارند، به نوعی متاثر از تغییرات مورفولوژیکی رودخانه ها می باشند. از این رو بررسی این پدیده از مهم ترین بخش مطالعات طرح ها و کاربری های فوق محسوب می شود. منطقه مورد مطالعه بخشی از رودخانه آجی چای ما بین خواجه تا ونیار به طول حدودا 22 کیلومتر می باشد که از ...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
پژوهش های ژئومورفولوژی کمی

جلد ۱، شماره ۴، صفحات ۱۴۹-۱۶۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023